Tandenknarsen (bruxisme): wat er gebeurt, waarom het klachten geeft, en wat kan helpen



Wat is bruxisme?

Bruxisme, oftewel tandenknarsen, is het herhaald aanspannen van kauwspieren met klemmen of knarsen van de tanden. Dit kan overdag (wakker bruxisme) en/of ’s nachts (slaap bruxisme) en gebeurt vaak onbewust. Het kan leiden tot slijtage van tanden en kiezen, spierpijn in het gezicht, hoofdpijn en zelfs een bredere kaaklijn door spierhypertrofie (vergrote spieren). Stress en slaapkwaliteit spelen vaak een rol en verdienen daarom óók aandacht in de behandeling


De betrokken spieren (en waarom ze gevoelig worden)

  • Masseter
    De ‘powerlifter’ van het kauwapparaat. Bij chronisch knarsen kan deze spier verdikken (hypertrofie) en het gezicht aan de zijkant breder doen lijken. Pijn is vaak zeurend en gelokaliseerd aan de kaakhoek. Hypertrofie kan objectief gemeten worden (bijv. echo) en neemt aantoonbaar af na gerichte behandeling. 
  • Temporalis
    Waaiervormige slaapspier; overbelasting geeft vaak hoofdpijn en drukpijn boven het jukbeen.
  • Pterygoidei (medialis & lateralis)
    Dieper gelegen ‘geleiders’ van het kaakgewricht. Bij overactiviteit ontstaan diepe, moeilijk te lokaliseren pijnen rond het kaakgewricht en een beperkte mondopening.


Gevolgen van Bruxisme/Tandenknarsen

  • Slijtage van tanden en kiezen met vlakke facetten of chipping (afgebroken stukjes tand/kies)
  • Kaakspierpijn en stijfheid, soms met beperkte mondopening en ochtendklachten.
  • Verbreding van het gezicht bij masseterhypertrofie (vergrote kauwspieren). 


Behandeling: altijd een combinatie  (spier, gebit, gedrag & stress)

Stabilisatie-opbeetplaat (knarsbitje)

Een harde, volledige stabilisatie-opbeetplaat verdeelt krachten, stabiliseert de beet en beschermt glazuur en restauraties. Het vermindert niet altijd de frequentie van knarsen, maar helpt wel klachten en schade te beperken, zeker wanneer hij goed is afgesteld en consequent gedragen wordt.


Kaakfysiotherapie

Manuele therapie, oefentherapie en houdingsadvies verbeteren pijn, functie en slaapkwaliteit bij een deel van de patiënten. Een recente RCT liet zien dat zowel manuele therapie als goed begeleide thuisoefeningen stressperceptie, pijn en slaap verbeteren; systematische reviews onderbouwen inzet bij TMD/bruxisme, al is de kwaliteit van bewijs wisselend.

Praktisch: myofasciale ontspanning, rek- en coördinatieoefeningen, adem- en houdingspatronen.


Botulinetoxine (Botox) in de kauwspieren

Doelgerichte injecties in m. masseter (en zo nodig temporalis) verlagen spieractiviteit en drukpijn en kunnen hypertrofie zichtbaar doen afnemen. Studies laten pijnreductie en functieverbetering zien; het effect is tijdelijk en neemt gemiddeld na 3–6 maanden af. 


Psychologie & stressmanagement

Er is een aantoonbaar verband tussen stress en bruxisme. Cognitieve gedragstherapie (CGT), ontspanning en slaap-hygiëne kunnen het klachtenbeeld verbeteren en horen thuis in een multidisciplinaire aanpak; zeker bij duidelijke stress-triggers.



Wat werkt dan het beste? Uit onderzoek blijkt:

  • Botox vs. knarsbitje: in een gerandomiseerde studie (n=73) verbeterden alle groepen, maar het toepassen van Botox en van Botox in combinatie met een knarsbitje waren beide duidelijk beter dan het dragen van een knarsbitje alleen
  • Beide methoden kúnnen effectief zijn voor pijn en functie; de keuze hangt af van het doel (beschermen vs. spieractiviteit verminderen).



Veelgestelde vragen


Haalt een knarsbitje het knarsen ‘weg’?
Niet per se. Het beschermt wel de tanden en kan spierbelasting beïnvloeden, maar het gedrag zelf verdwijnt daarmee niet altijd. Daarom het advies te combineren met fysio en Botox. 


Kan ik nog kauwen na Botox behandeling van de kauwspieren?
In de gebruikte doseringen verbeterden pijn en functie; bijwerkingen zijn zeldzaam en mild. Het effect is tijdelijk en doserings- en plaatsingsafhankelijk. De meeste mensen geven geen problemen met het kauwen aan.


Helpt stressreductie echt?
Jazeker. de relatie tussen stress en bruxisme is aangetoond; CGT en stressinterventies kunnen klachten verminderen, vooral in combinatie met Botox en fysiotherapie.


Heb jij last van bruxisme/tandenknarsen en ben jij benieuwd of Botox iets voor jou kan betekenen? Schroom niet om een afspraak te maken om samen te bespreken en onderzoeken of jij er baat bij zou kunnen hebben.